14 Mayıs akşamı Atölye’de Mehmet Uzun’un Abdalın bir günü isimli kitabı tartışıldı. Yazarı ve eserlerini bize Şengül Çiftçi tanıttı. Daha sonra da tartışmaya geçtik. Tartışmamızın odak noktası, engellemelere uğrayan, yaralı bir dilde, ülkesinden uzakta, sürgünde yazan, kendi sesine, kendi diline sürgün olan bir yazarın uğradığı katmerli şiddet oluşturdu.Yasaklı bir dilde, çoğunluğu yıllarca okuma ve yazma bilmeyen bir halkın, kendi dilinde edebiyat yapmasının ve bir edebiyat tarihi oluşturmasının güçlüklerinden konuştuk. Mehmet Uzun’un yasaklı bir dilde, yasaklı olduğu ülkesinden uzakta yazma uğraşısının kendisini, barışçıl bir direniş olarak değerlendirdik.’Mecbur kalınmış bir başkaldırı ve mecbur kalınmış bir yazarlık’. Çünkü Mehmet Uzun’un, yazarlığıyla ilgili konuşmaları yaptığı, yazarlığını savunduğu yerler genellikle karakollar, savcı ya da hâkim odaları, mahkeme salonları olmuş. ‘Yazarın özgürlüğü, yazma hakkı, kendisini ifade etme hakkı. Kutsal olan özgürlük hakkını’ savunmuş. Mağluplar ve mazlumları, sesleri kısılan, yok edilmek istenen, umutlarından mahrum edilen, aşağılanan, horlanan ve büyük bir yalnızlık içinde göçüp giden mağlupları yazmış. Yazara uygulanan ve yaşadığı bunca şiddete karşın, başkaldırısı gibi kitapta kullandığı dilinin de barışçıl kalması da Atölye’mizce önemli bir değer olarak görüldü.
Abdalın bir günü 19.yy. sonu 20 yy. başında yaşayan ünlü bir dengbêjin, Evdalê Zeynikê’nin (Kürt edebiyatının Homeros’u) bir gününü, bir dergi dengbêji Ehmedê Fermanê Kîkî tarafından anlatısıydı. 1934 yılında Ehmedê Fermanê Kiki’nin Şam’da yanlarına sığındığı Bedirhaniler, Evdal’ı yazıya geçirmesini isterler. Ehmed de, Evdal’ın bir gününü anlatmaya karar verir. Zorlanarak da olsa yazar. Kolay değildir çünkü, sözü hayatı olan birinin yazıya geçmesi.
Bir yanda Kürt mîrleri, diğer tarafta Osmanlı beylerinin, paşalarının olduğu, karanlık zamanların, karanlık ilişkilerin içiçe geçtiği bir tarih diliminde,20.yy. başlarında, Süphan Dağı eteklerinde, Ahlat Buzluğanında yaşanan bir gün anlatılır. O bir günde dönemin eleştirisi yapılır.
Evdal’ın çocukluğu, babasının ölmesi, annesinin onu yalnız başına yoksulluk içinde büyütmesi, sonra dengbêj olması, ününün gittikçe yayılması, sesinin büyüsüne kapılan gayrı Müslim sevdiğiyle, Gulê’yle, evlenmesi, oğlu Temo’nun doğması, kanadı kırık turnası, Tahar Xan’ın dengbêji olması, Şêx Silê’yle atışıp üç günün sonunda kör olması, üvey çocuklarının zalim bir bey tarafından öldürülmesi, sürgün olması, sonunda da günlerce süren hikâyesini anlatırken gözlerinin aydınlığa yeniden kavuşmasını yazar Ehmedê Ferman.
Bunları yazarken dönemin eleştirisini de yapar. Kürtçenin yasaklı olduğu ve dil olarak görülmediği zamanlarda, (hem dil olarak görülmeme hem de yasaklanma çelişkisi ne kadar güncel!) 1940’lı yıllarda yazılır;”Ama gelin de ben garibe sorun ki Kürtlerin bu güzel söz ve deyişlerinin, güzelim kıssalarının başına ah neler neler geldi. Hepsi yasaklı bugün. Bugün Türkiye’de Kürtçe konuşanlar cezalandırılıyor. Ceza, bir Kürtçe sözcüğe bir kuruş şeklinde. İki kelime iki kuruş, üç kelime üç kuruş… hey gidi ocağı batasıca dünya hey!..”
Yazar da bu tekniği kullanır, sözlü kültürü yazıya geçirme denemesinde de bulunur. Sözlü kültür ürünleri bire bir yazıya geçirildikleri zaman estetiğinden çok şey kaybettiği, birinin doğrudan kulağa seslenirken diğerinin göze seslendiği bilinir. Kitap ‘söz’ ile ‘yazı’nın sınırında dolaşır. Ayrıca geleneksel olan ile modern olanın uzlaştırılmaya çalışıldığı bir roman olarak görürüz. Kitap yerel ile evrenselin, doğu ile batı edebiyatının başarılı bir harmanı olarak karşımıza çıktı.
Elbette Atölye’miz bakış açısıyla okuduğumuz, ataerkil, feodal izler de bulduk ancak romanı bir bütün olarak, içerik ve üslup olarak barışçıl değerlendirdik.
Atölye takvimimiz şöyledir:
1. 28.05.2012 Mehmet Eroğlu Fay kırığı (s:300)
Görkem Yeltan
2. 11.06.2012 Ayla Kutlu Hoşça kal umut (s:199)
Evren Ergeç
Barışla kalın.
AtölyeBAK
